Το πρόγραμμα της Ελλάδας για τον υπερυπολογιστή “Δαίδαλος”
Τεχνικά Χαρακτηριστικά και Απόδοση
Ο Δαίδαλος αποτελεί ένα νέο σύστημα υψηλής υπολογιστικής απόδοσης (HPC) και θα γίνει ο πλέον ισχυρός υπερυπολογιστής στην Ελλάδα. Ανήκει στην κατηγορία των petascale συστημάτων με αναμενόμενη συνεχή απόδοση περίπου 89 petaflops (δηλαδή 89 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων αριθμητικών υπολογισμών ανά δευτερόλεπτο) και μέγιστη κορυφαία απόδοση γύρω στα 115 petaflops. Αυτά τα μεγέθη τον κατατάσσουν στην petascale κλίμακα, ικανοποιώντας την εκτέλεση δεκάδων εκατομμυρίων δισεκατομμυρίων υπολογισμών ανά δευτερόλεπτο.
Η αρχιτεκτονική του βασίζεται στην πλατφόρμα HPE με τσιπ NVIDIA GH200 (“Grace Hopper”), τα οποία ενσωματώνουν CPU 72 πυρήνων ARM και επιταχυντές GPU H100 στο ίδιο πακέτο. Κάθε GH200 superchip έχει διαχωρισμό όπου 64 πυρήνες χειρίζονται παραδοσιακά φορτία CPU, ενώ οι υπόλοιποι 8 συνεργάζονται με την GPU H100 για αποκεντρωμένα AI/HPDA καθήκοντα. Αυτός ο υβριδικός σχεδιασμός εξυπηρετεί τόσο τις κλασικές HPC προσομοιώσεις όσο και τις απαιτητικές εργασίες AI.
Το σύστημα χρησιμοποιεί άμεση υγρή ψύξη για υψηλή ενεργειακή αποτελεσματικότητα και σταθερότητα. Το υποσύστημα αποθήκευσης περιλαμβάνει ταχύ NVMe storage 1 PB για γρήγορη είσοδο/έξοδο και επιπλέον 10 PB για γενική χρήση. Η έμφαση στην εξελιγμένη ψύξη και την ανανεώσιμη ενέργεια υπογραμμίζει τον στόχο βιωσιμότητας: το κέντρο δεδομένων θα λειτουργεί με πόρους ανανεώσιμων πηγών και σύγχρονες τεχνολογίες ψύξης.
Με ισχύ 89 petaflops, ο Δαίδαλος είναι περίπου 150 φορές πιο ισχυρός από τον σημερινό ελληνικό υπερυπολογιστή (~0,6 petaflops ARIS). Εκτιμάται ότι όταν τεθεί σε λειτουργία, θα είναι από τους 20 κορυφαίους υπερυπολογιστές παγκοσμίως, συνδυάζοντας υψηλή ισχύ με εξοικονόμηση ενέργειας. Πρακτικά, ισοδυναμεί με τη λειτουργία περίπου ενός εκατομμυρίου συμβατικών PCs ταυτόχρονα, επιτρέποντας την εκτέλεση πολύπλοκων υπολογισμών σε ώρες αντί εβδομάδες.
Χρονοδιάγραμμα: Ανακοίνωση, Κατασκευή και Τρέχουσα Κατάσταση
Η ιδέα ενός εθνικού υπερυπολογιστή στην Ελλάδα έλαβε ώθηση στις αρχές της δεκαετίας του 2020 και ο Δαίδαλος ανακοινώθηκε επίσημα ως έργο στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (“Ελλάδα 2.0”). Το μεσοκατηγοριακό σύστημα προκηρύχθηκε από την EuroHPC JU στα μέσα του 2024· η προθεσμία υποβολής προσφορών παρατάθηκε έως τις 2 Οκτωβρίου 2024.
Τον Μάρτιο του 2025, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ανακοίνωσε την υπογραφή των συμβάσεων, σφραγίζοντας την έναρξη της φάσης υλοποίησης. Η Hewlett Packard Enterprise αναδείχθηκε ανάδοχος για την προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού, μετά από δημόσιο διεθνή διαγωνισμό μέσω του GRNET. Ταυτόχρονα, η ελληνική MainSys S.A. ανέλαβε την ανάπτυξη των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων στον χώρο φιλοξενίας στο Λαύριο.
Σύμφωνα με το πλάνο, η αρχική λειτουργία του Δαίδαλου και του νέου data center ήταν προγραμματισμένη για τον Απρίλιο του 2025. Η πλήρης εγκατάσταση και ολοκλήρωση προβλέπεται έως τα τέλη του 2025, ενώ η επιχειρησιακή λειτουργία αναμένεται στις αρχές του 2026, με επίσημη διαθεσιμότητα προς τους χρήστες “στα μέσα του 2026”.
Μέχρι τα μέσα του 2025, η κατασκευή στο Λαύριο (σε έναν ανακαινισμένο παλιό σταθμό παραγωγής ενέργειας) βρίσκεται σε εξέλιξη και η HPE συγκεντρώνει τα συστήματα για παράδοση. Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές καθυστερήσεις ή υπερβάσεις κόστους – το χρονοδιάγραμμα παραμένει σύμφωνο με τον αρχικό σχεδιασμό, αν και οι κίνδυνοι εκκρεμούν (αλυσίδες εφοδιασμού, ρυθμός κατασκευής μεγάλων εγκαταστάσεων κ.λπ.).
Συνεργασίες, Χρηματοδότηση και Οργάνωση
Ο Δαίδαλος αποτελεί συνεργασία μεταξύ ελληνικών δημόσιων φορέων και ευρωπαϊκών θεσμών. Διοικείται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με τον GRNET S.A. υπεύθυνο για την υλοποίηση και λειτουργία. Το 65% του κόστους (~36 εκατ. € χωρίς ΦΠΑ) χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης “Greece 2.0” (NextGenerationEU), ενώ το συνολικό κόστος διαμορφώνεται στα ~58,9 εκατ. € (με ΦΠΑ), συμπεριλαμβανομένου του data center. Το υπόλοιπο 35% καλύπτεται από την EuroHPC JU.
Ως εταίροι συμμετέχουν επίσης η Κύπρος, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία, αποκτώντας δικαίωμα πρόσβασης ή συμμετοχής με δευτερεύων. Ο τεχνολογικός εταίρος είναι η HPE (πλατφόρμα Cray EX), που παρέχει και κατάρτιση στο προσωπικό του GRNET, ενώ η ελληνική MainSys αναλαμβάνει τον ειδικό σχεδιασμό data center πληρώντας τα πρότυπα ασφάλειας και Uptime Institute σε έκταση 1.500 m².
Η EuroHPC JU συμμετέχει στη διαμόρφωση πολιτικών πρόσβασης· το υπολογιστικό χρόνο θα μοιράζεται μεταξύ ευρωπαϊκών χρηστών και ελληνικών/συμμαχικών χρηστών ανάλογα με τη συμμετοχή τους. Παράλληλα, ο Δαίδαλος συνδέεται με την πρωτοβουλία AI Factories και συγκεκριμένα το “Pharos”, το οποίο θα αξιοποιεί τον Δαίδαλο σε τομείς όπως η υγεία, το κλίμα, ο πολιτισμός και τα συστήματα γλώσσας.
Σύγκριση με τα “Leonardo” (Ιταλία) και “LUMI” (Φινλανδία)
Τα “Leonardo” και “LUMI” είναι συστήματα pre-exascale κορυφαίας κλίμακας στην Ευρώπη. Το Leonardo (CINECA, Μπολόνια) αποδίδει ~241 petaflops–300 petaflops, με κόστος περίπου €240 εκ., δηλαδή ~4–5 φορές μεγαλύτερο και 4–5 φορές ταχύτερο από τον Δαίδαλο. Το LUMI (Φινλανδία) φτάνει ~380 petaflops HPL και >550 PF peak, με κόστος ~€135 εκ.
O Δαίδαλος, με ~89 PF, θα βρίσκεται περίπου στο 1/3–1/4 της ισχύος των κορυφαίων ευρωπαϊκών συστημάτων. Κατά την έναρξή του, θα τοποθετηθεί πιθανότατα μεταξύ 20–30 στην παγκόσμια κατάταξη (TOP500), αν και στο μέλλον μπορεί να υποχωρήσει καθώς αναμένεται η κυκλοφορία περισσότερων exascale συστημάτων.
Στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, ο Δαίδαλος σχεδιάζεται για υψηλή θέση και στο Green500, αξιοποιώντας την υγρή ψύξη και τις ανανεώσιμες πηγές. Επιπλέον, το GH200 chip παρέχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε AI workloads λόγω της άμεσης ενσωμάτωσης CPU/GPU, αν και η συνολική ισχύς παραμένει μικρότερη.
Συνοψίζοντας, ο Δαίδαλος δεν στοχεύει την κορυφή της παγκόσμιας ισχύος, αλλά εγκαθιστά την Ελλάδα σε ένα στιβαρό επίπεδο petascale, επίπεδα ανώτερα από συστήματα όπως το Discoverer (Βουλγαρία, 6 PF) ή το Vega (Σλοβενία, 6,9 PF), με κόστος ~€40–60 εκ.
Στρατηγική Σύγκριση με την Τουρκία
Η Τουρκία δεν είναι ενταγμένη στην EuroHPC και διαθέτει τον πιο ισχυρό υπερυπολογιστή της, το ARF (~3 PF Rmax, ~3,56 PF peak), καταχωρημένο στην 313η θέση τον 2024 και στη 395η το 2025. Ο Δαίδαλος είναι περίπου 30 φορές ισχυρότερος, με διαφορετικές διαστάσεις σχεδιασμού και πλαισίου (EU vs κυρίως εθνικός).
Αυτό το χάσμα αντιπροσωπεύει στρατηγική διαφοροποίηση: η Ελλάδα, μέσω της EuroHPC, θα προηγηθεί σημαντικά στην περιοχή Α. Μεσογείου, απ’ όπου προκύπτουν γεωπολιτικά και επιστημονικά πλεονεκτήματα.
Θέση της Ελλάδας στην Παγκόσμια Υπερυπολογιστική Σκηνή
Η Ελλάδα, πριν από τον Δαίδαλο, είχε περιορισμένες υποδομές HPC και κανένα σύστημα στην κατάταξη TOP500 τα τελευταία χρόνια. Με τον Δαίδαλο, η χώρα εισέρχεται στην “κλαμπ” των κρατών που φιλοξενούν υπερυπολογιστές κορυφαίας κατηγορίας. Εκτιμάται πως ήταν το δέκατο σύστημα που προκηρύχθηκε μέσω EuroHPC JU μέχρι το 2025.
Έτσι, η Ελλάδα μετατρέπεται από χρήστης σε φιλοξενούσα δύναμη, με δικαίωμα παρέμβασης στο σχεδιασμό και τις πολιτικές HPC σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Δαίδαλος μπορεί να πυροδοτήσει διεπιστημονική έρευνα υψηλού επιπέδου, αλλά και δημόσιες, επιχειρηματικές και startup εφαρμογές, ενισχύοντας την ψηφιακή κυριαρχία και ενισχύοντας τις περιφερειακές συνεργασίες.
Ωστόσο, υπενθυμίζεται ότι τα exascale συστήματα (π.χ. ΗΠΑ, Κίνα, Γερμανία) θα συνεχίσουν να ηγούνται, και ο Δαίδαλος θα πρέπει να συνοδευτεί από συνεχή ανανέωση και υποστήριξη για να διατηρήσει τη θέση του.
Προβλεπόμενες Χρήσεις: AI, Έρευνα, Δημόσιος Τομέας
Ο Δαίδαλος σχεδιάστηκε για συγκεκριμένες εφαρμογές AI και HPC. Ως πυρήνας του Pharos AI Factory, θα υποστηρίξει τόσο την εκπαίδευση μεγάλων νευρωνικών δικτύων, όσο και την παροχή υπηρεσιών AI προς startups και δημόσιους οργανισμούς.
Οι κύριοι τομείς εφαρμογής:
Υγεία: ανάλυση ιατρικών εικόνων και γονιδιωματικών δεδομένων
Κλίμα & περιβάλλον: κλιματικά μοντέλα, προσομ. δικτύων ενέργειας, πρόβλεψη καιρικών φαινομένων
Πολιτισμός & γλώσσα: επεξεργασία της ελληνικής γλώσσας, ψηφιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς, τουριστικές εφαρμογές AI
Παραδοσιακή έρευνα: μηχανική, χημεία, φυσική, βιοπληροφορική, αστρονομία κ.ά.
Δημοσίου τομέα: αστικός σχεδιασμός, μεταφορές, γεωργία, οικονομικά δεδομένα
Η ανοιχτή χρησιμότητα και οι δυνατότητες διπλής χρήσης (π.χ. ασφάλεια, κρυπτογραφία, αμυντικές προσομοιώσεις) παραμένουν πιθανοί, αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί επ’ αυτού.
Σύμβολο ή Υποδομή; Θέσεις και Όρια
Ο Δαίδαλος συμβολίζει την είσοδο της Ελλάδας στην “4η βιομηχανική επανάσταση”, ενισχύοντας την ψηφιακή και AI κυριαρχία σε τοπικό έδαφος. Όμως, τα 89 petaflops αποτελούν μέτρια ισχύ για AI σε παγκόσμιο επίπεδο—αρκετά για μεσαία ή μεγάλα μοντέλα, αλλά όχι για πολύ μεγάλα (π.χ. GPT-multiB).
Κατά συνέπεια, εγείρεται συζήτηση σχετικά με τη “σκεπή” έναντι του “ορίου”: ο Δαίδαλος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό θεμέλιο, αλλά θα χρειαστεί επόμενη κίνηση (π.χ. pre‑ ή exascale σύστημα) σε λίγα χρόνια, για να διατηρήσει τη δυναμική.
Επιπλέον, αν και το σύστημα λειτουργεί σε ελληνικό έδαφος με ελληνικό έλεγχο, ο τεχνολογικός πυρήνας παραμένει διεθνής—η CPU και GPU παραγωγή ανήκουν σε NVIDIA, το σύστημα σε HPE, το λογισμικό στις παγκόσμιες αγορές. Η “κυριαρχία” αφορά χρήση και δεδομένα, όχι εγχώρια τεχνοτροπία.
Η διαχείριση λειτουργικών δαπανών (ετήσια OPEX), η εκπαίδευση προσωπικού, η ενεργός υποστήριξη startup/Βιομηχανίας, και οι οργανωτικές αναπροσαρμογές στη δημόσια διοίκηση θα καθορίσουν το μακροχρόνιο όφελος. Η συνολική επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνέχεια της χρηματοδότησης, τη διαφάνεια και την εκπλήρωση στόχων λειτουργικής απόδοσης και κοινωνικού αντίκτυπου.
Διαφάνεια, Διαγωνιστικές Διαδικασίες και Κίνδυνοι
Το έργο ακολουθεί πλήρως τους ευρωπαϊκούς και ελληνικούς κανόνες δημόσιων συμβάσεων: ανοιχτός διαγωνισμός μέσω EuroHPC JU, αναθεώρηση προθεσμιών, ανακοίνωση αποτελεσμάτων και σύγκληση εν είδει διαφάνειας, με παρουσίες σε δημόσιες εκδηλώσεις.
Οι συμβάσεις για HPE και MainSys (συνολικού ύψους €58,9 εκ.) υπεγράφησαν εντός του προϋπολογισμού. Κίνδυνοι περιλαμβάνουν τυχόν καθυστερήσεις στην ανακατασκευή ή ενσωμάτωση, καθώς και την επάρκεια χρηματοδότησης για λειτουργικά έξοδα. Σε μερικά συγκριτικά έργα, η τελική απόδοση (HPL) δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες, ανάγκασαν πρόσθετο εξοπλισμό – παρόμοιο σενάριο θεωρείται πιθανό για τον Δαίδαλο, εφόσον το ανοίγει π.χ. λαμβάνοντας αποδοτικότητα κάτω των 89 PF.
Οι λειτουργικές δαπάνες (ετησίως μερικά εκατομμύρια ευρώ) θα επιβαρύνουν τον GRNET και το ελληνικό κράτος· οι συντεταγμένες προσβάσεις τόσο από τον δημόσιο όσο και τον βιομηχανικό ή startup τομέα θα απαιτήσουν κανονιστικό και προγραμματικό σχεδιασμό.
Περιφερειακός και Γεωπολιτικός Αντίκτυπος
Ο Δαίδαλος μπορεί να λειτουργήσει ως δραστικός «μοχλός» για την ελληνική startup σκηνή και την ερευνητική κοινότητα, με αποσυμφόρηση της μετανάστευσης εγκεφάλων και ενίσχυση διεθνών συνεργασιών (Κύπρος, Βαλκάνια).
Σε περιφερειακό επίπεδο, ενισχύει τη “soft power” της Ελλάδας μέσω επιστημονικής διπλωματίας και οικονομικών συνεργασιών. Προσφέρει στον ευρωπαϊκό βορρά ένα ισχυρό τεχνολογικό οχυρό στην ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, η πραγματική επίδραση εξαρτάται από το πόσο θα ενσωματωθεί η υποδομή στα οικοσυστήματα και τα ερευνητικά δίκτυα.
Στην ευρωπαϊκή ατζέντα ψηφιακής αυτονομίας, ο Δαίδαλος αποτελεί κρίκο ενός κατανεμημένου δικτύου HPC που εξυπηρετεί μικρότερες χώρες με ισοδύναμο τρόπο.
Από την Ισχύ στη Μεταμόρφωση: Προκλήσεις μπροστά
Οι άμεσες προκλήσεις περιλαμβάνουν:
Ανθρώπινο δυναμικό: ανάπτυξη εξειδικευμένων επαγγελματιών HPC και AI μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πανεπιστημιακών συνεργασιών και πρακτικής εξάσκησης
Βιομηχανική διείσδυση: καθιέρωση προσβασιμότητας σε SMEs – πιλοτικά έργα και επιδοτήσεις απ’ το Pharos θα πρέπει να καταδεικνύουν απτά οφέλη
Διαδοχή και αναβάθμιση: η τεχνολογία εξελίσσεται γρήγορα – πρέπει να σχεδιαστεί ήδη από τώρα η επόμενη κίνηση (π.χ. pre-/exascale μονάδα)
Οργάνωση δημόσιας διοίκησης: ενσωμάτωση αποτελεσμάτων και δεδομένων σε πολιτικές σχεδιασμού, κλιματικής προσαρμογής, μεταφορών και ασφάλειας
Δημόσια εμπιστοσύνη και πολιτική συνέχεια: απαιτούνται απτά αποτελέσματα, σταθερή οικονομική δέσμευση και ευρεία υποστήριξη πέραν Κυβέρνησης
Συνοπτικά
Ο Δαίδαλος αποτελεί ένα μεγάλο τεχνικό επίτευγμα κατηγορίας petascale, που σηματοδοτεί την ελληνική είσοδο στον παγκόσμιο κύκλο HPC και AI. Η υλοποίησή του (έως 2026) αντανακλά στρατηγική σχέδιο, χρηματοδότηση, τεχνολογία και συνεργασίες.
Η πραγματική αξία θα αποδειχθεί μέσω της χρήσης του: εάν υποστηρίξει σύγχρονες απαιτήσεις έρευνας, AI, δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εάν ενεργοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό, και εάν διατηρηθεί με συνεχή αναβάθμιση.
Ο Δαίδαλος είναι μια ισχυρή θεμέλιασα υποδομή, όχι όμως η τελική λύση. Εάν ακολουθήσουν και νέες επενδύσεις, μπορεί να αποτελέσει κινούμενο μοχλό μιας πραγματικής ψηφιακής καινοτομικής επανάστασης στην Ελλάδα.
