Ανασκαφές στο ινδονησιακό νησί Σουλαουέζι αποκάλυψαν δύο μοναδικά και θανατηφόρα αντικείμενα από δόντια καρχαρία – τίγρη που κατασκευάστηκαν πριν από περίπου 7.000 χρόνια.
Αυτά τα ευρήματα, που αναφέρθηκαν σε μελέτη στο περιοδικό Antiquity, αποτελούν μερικές από τις παλαιότερες αρχαιολογικές αποδείξεις στον κόσμο για τη χρήση δοντιών καρχαρία σε σύνθετα όπλα, που είναι φτιαγμένα από πολλά μέρη. Μέχρι σήμερα, οι παλαιότερες λεπίδες από δόντια καρχαρία κατασκευάστηκαν πριν από 5.000 χρόνια.
Η ομάδα των επιστημόνων χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό επιστημονικής ανάλυσης, πειραματικής αναπαραγωγής και παρατηρήσεων πρόσφατων ανθρώπινων κοινοτήτων για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα δύο δόντια καρχαρία είχαν κάποτε προσαρτηθεί σε λαβές όπλων ως λεπίδες. Πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί σε τελετουργίες ή στον πόλεμο.
Τα δύο δόντια καρχαρία ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών, που γίνονται στο πλαίσιο ενός κοινού αρχαιολογικού ερευνητικού προγράμματος Ινδονησίας Αυστραλίας. Και τα δύο δείγματα βρέθηκαν σε αρχαιολογικά πλαίσια που αποδίδονται στον πολιτισμό Τolean – μια μυστηριώδη κοινωνία τροφοσυλλεκτών που ζούσε στο νοτιοδυτικό τμήμα του Σουλαουέζι πριν από περίπου 8.000 χρόνια έως μια άγνωστη περίοδο στο πρόσφατο παρελθόν.
Τα δόντια καρχαρία είναι περίπου στο ίδιο μέγεθος και προέρχονται από καρχαρία – τίγρη (Galeocerda cuvier) που ήταν περίπου δύο μέτρα μήκος. Και τα δύο δόντια είναι τρυπημένα.
Ένα ολόκληρο δόντι, που βρέθηκε στην τοποθεσία του σπηλαίου Leang Panninge, έχει δύο τρύπες στη ρίζα. Το άλλο – που βρέθηκε σε ένα σπήλαιο που ονομάζεται Leang Bulu’ Sipong 1 – έχει μια τρύπα. Ωστόσο είναι σπασμένο γι’ αυτό πιθανολογείται ότι είχε αρχικά δύο τρύπες.
Η εξέταση των δοντιών διαπίστωσε ότι κάποτε ήταν σφιχτά στερεωμένα σε λαβή με την χρήση ινών από φυτά και μία ουσία που έμοιαζε με κόλλα, η οποία ήταν ένας συνδυασμός ορυκτών, φυτικών και ζωικών υλικών. Η ίδια μέθοδος κατασκευής όπλων παρατηρείται σε σύγχρονες λεπίδες από δόντια καρχαρία που χρησιμοποιούνται από πολιτισμούς σε όλο τον Ειρηνικό.
Από την μελέτη των άκρων κάθε δοντιού διαπιστώθηκε ότι είχαν χρησιμοποιηθεί για να τρυπήσουν, να κόψουν και να ξύσουν σάρκα και κόκαλα. Ωστόσο, η ζημιά που είχαν δηλώνει ότι δεν έγινε με φυσικό τρόπο όταν ένας καρχαρίας που κυνηγούσε για την τροφή του.
Αυτά τα σημάδια υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι Toalean χρησιμοποιούσαν μαχαίρια από δόντια καρχαρία ως καθημερινά εργαλεία κοπής αν και τα εθνογραφικά, αρχαιολογικά και πειραματικά δεδομένα υποδηλώνουν το αντίθετο.
Γιατί χρησιμοποιούνται δόντια καρχαρία;
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα πειράματά των ερευνητών διαπίστωσαν ότι τα μαχαίρια από δόντια καρχαρία – τίγρη ήταν εξίσου αποτελεσματικά στην μάχη και σε εργασίες, όπως ο τεμαχισμός του κρέατος. Το μοναδικό αρνητικό χαρακτηριστικό αυτών των εργαλείων είναι ότι τα δόντια έπαυαν να είναι κοφτερά πολύ γρήγορα και γι’ αυτό δεν ήταν πρακτική η καθημερινή χρήση τους.
Αυτό εξηγεί γιατί τα δόντια καρχαρία χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο στην κατασκευή όπλων και σε τελετουργικές δραστηριότητες στο παρόν και στο πρόσφατο παρελθόν. Πολλές κοινωνίες σε όλο τον κόσμο έχουν ενσωματώσει δόντια καρχαρία στην υλική τους κουλτούρα. Ειδικότερα, οι λαοί που ζουν στις ακτές και ψαρεύουν καρχαρίες είναι πιο πιθανό να ενσωματώνουν μεγαλύτερο αριθμό δοντιών σε μια ευρύτερη γκάμα εργαλείων.
Παρατηρήσεις σύγχρονων κοινοτήτων δείχνουν ότι, όταν δεν χρησιμοποιούνται για να στολίζουν το ανθρώπινο σώμα, τα δόντια καρχαρία χρησιμοποιούνταν σχεδόν καθολικά για τη δημιουργία λεπίδων για τις μάχες ή τις τελετουργίες.
Για παράδειγμα, ένα μαχαίρι μάχης που εντοπίστηκε στο βόρειο Κουίνσλαντ έχει μια μόνο μακριά λεπίδα φτιαγμένη από περίπου 15 δόντια καρχαρία τοποθετημένα το ένα μετά το άλλο σε έναν ξύλινο άξονα σε σχήμα οβάλ. Χρησιμοποιείται για να χτυπήσει την πλευρά ή τους γλουτούς ενός αντιπάλου.
Όπλα, ανάμεσα τους λόγχες, μαχαίρια και ρόπαλα που έχουν δόντια καρχαρία, είναι γνωστά από την ηπειρωτική Νέα Γουινέα και τις Πολιτείες της Μικρονησίας, ενώ οι λόγχες αποτελούν μέρος της στολής για το πένθος στην Ταϊτή.
Πιο ανατολικά, οι λαοί του Κιριμπάτι φημίζονται για τα στιλέτα, τα σπαθιά, τα δόρατα και τις λόγχες τους από δόντια καρχαρία, Έχει καταγραφεί ότι χρησιμοποιήθηκαν σε τελετουργικές και συχνά θανατηφόρες συγκρούσεις.
Τα δόντια καρχαρία που βρέθηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους των Μάγια και του Μεξικού θεωρείται ευρέως ότι χρησιμοποιούνταν για να ληφθεί αίμα κατά την διάρκεια μίας τελετουργίας. Επίσης είναι γνωστό ότι τα δόντια καρχαρία χρησιμοποιούνταν ως λεπίδες για την δημιουργία τατουάζ στην Τόνγκα, την Νέα Ζηλανδία και το Κιριμπάτι.
Στη Χαβάη, χρησιμοποιούνταν και για τον τεμαχισμό νεκρών αρχηγών και τον καθαρισμό των οστών τους ως προετοιμασία για τις ταφές τους.
Άλλα αρχαιολογικά ευρήματα
Σχεδόν όλα τα αντικείμενα από δόντια καρχαρία που έχουν ανακαλυφθεί παγκοσμίως είναι κυρίως στολίδια. Έχουν βρεθεί δόντια καρχαρία, που χρονολογούνται παλαιότερα από τα δόντια στο Σουλαουέζι.
Ένα δόντι καρχαρία-τίγρη με μία μόνο τρύπα από το Buang Merabak (Νέα Ιρλανδία, Παπούα Νέα Γουινέα) χρονολογείται περίπου πριν από 39.500-28.000 χρόνια. Έντεκα δόντια με τρύπες από το Kilu στην Παπούα Νέα Γουινέα χρονολογούνται πριν από περίπου 9.000-5.000 χρόνια. Ένας μη καθορισμένος αριθμός δοντιών από το Garivaldino της Βραζιλίας χρονολογείται πριν από περίπου 9.400-7.200 χρόνια.
Ωστόσο, σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, τα δόντια ήταν πιθανόν προσωπικά κοσμήματα, όχι όπλα. Τα ινδονησιακά αντικείμενα από δόντια καρχαρία υποδεικνύουν ότι δεν ήταν μόνο προσαρτημένα σε μαχαίρια, αλλά πιθανότατα συνδέονταν με τελετές ή μάχες.
Τα συγκεκριμένα όπλα από το Σουλαουέζι θα μπορούσαν να παρέχουν την πρώτη απόδειξη ότι μια ξεχωριστή κατηγορία οπλισμού στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού υπάρχει για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που πίστευαν οι επιστήμονες.
(Αναρτήθηκε από το Στρατηγό κ. Αθαν. Καραντζίκο)
