Η ερευνητική ομάδα της Urban Speleo Engineering κατέθεσε πρόταση στον Δήμο Αθηναίων ζητώντας να καταδυθεί και να το χαρτογραφήσει πλήρως για πρώτη φορά στην ιστορία του
Οι εργάτες που είχαν αναλάβει τις τεχνικές εργασίες για τον Δήμο Αθηναίων το καλοκαίρι του 1889, κατέβαιναν έκπληκτοι την ημέρα εκείνη στα έγκατα της γης, για να διερευνήσουν το απρόσμενο εύρημά τους: ... Ένα πηγάδι που είχαν εντοπίσει τυχαία στο Γουδί οδηγούσε σε μια υπόγεια σήραγγα, που είχε σκαφτεί στον βράχο κατά την αρχαιότητα, με ύψος έξι μέτρων και πλάτος 60 εκατοστών.
Στο εσωτερικό της εντυπωσιακής στοάς, στα 10 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, έρεε άφθονο, κρύο και διαυγές νερό προερχόμενο από τον Υμηττό. Αρχαία λυχνάρια και αγγεία βρίσκονταν ξεχασμένα εκεί, ενώ μια πέτρινη πλάκα έφερε χαραγμένο στην πίσω της όψη το αττικό όνομα «ΦΙΛΑΓΡΟΣ ΑΛΕΞΙΔΟΣ ΜΕΛΙΤΕΥΣ». Ένα από τα μηχανικά θαύματα της αρχαιότητας, το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο, είχε μόλις ανακαλυφθεί.
Εθνικός Κήπος
Σήμερα, σχεδόν 2.500 χρόνια μετά τον θάνατο του Πεισίστρατου, το υδραγωγείο εξακολουθεί να λειτουργεί και χρησιμοποιείται μόνιμα και αποκλειστικά για την άρδευση του Εθνικού Κήπου.
Τον 6ο αιώνα π.Χ., υπό την τυραννία του Πεισίστρατου και αργότερα των υιών του, εντυπωσιακά δημόσια έργα κατασκευάστηκαν σε όλη την Αθήνα. Το πιο σημαντικό υδραυλικό έργο ήταν ένα υδραγωγείο, το οποίο έφερε και το όνομά του και μετέφερε νερό από τους πρόποδες του βουνού Υμηττού στο κέντρο της πόλης, κοντά στην Ακρόπολη, καλύπτοντας μια συνολική απόσταση 7,5 χλμ. Το υδραγωγείο είχε αρκετές διακλαδώσεις ώστε να προμηθεύει κρήνες και δεξαμενές στα περίχωρα της πόλης.
Κεφαλή του Πεισίστρατου Jean Auguste Dominique Ingres 1824 - 1834
Ο Αθηναίος πολιτικός Πεισίστρατος, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, καταγόταν από τη Βραυρώνα της Αττικής. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ιπποκράτης και η μητέρα του, από το γένος των Νηλειδών της Πύλου, ήταν εξαδέλφη της μητέρας του Σόλωνα. Ο Πεισίστρατος έγινε πολύ δημοφιλής στην Αθήνα όταν το 570 π.X., κατά τον πόλεμο των Αθηναίων με τους Μεγαρείς, κατέλαβε τη Νισαία, το λιμάνι των Μεγάρων.
Το υδραγωγείο περιελάμβανε μια υπόγεια σήραγγα, μήκους 2.800 μ., και πολλές διακλαδώσεις με τη μορφή των καναλιών. Το νερό περνούσε μέσα από πήλινους αγωγούς με εσωτερική διάμετρο περίπου 20 εκ. που τοποθετούνταν μέσα στη σήραγγα (ή στο κανάλι αντίστοιχα).
Καλλιρόη [Εννεάκρουνος] (6ος αι. π.Χ.)
Η κρήνη Καλλιρόη υπήρξε μία από τις σημαντικότερες και πιο ονομαστές κρήνες της αρχαίας Αθήνας. Στα χρόνια των Πεισιστρατιδών (δ΄ τέταρτο 6ου αι. π.Χ.) τα νερά της διοχετεύθηκαν στην περίφημη Εννεάκρουνο, που με βάση τις σωζόμενες περιγραφές αποκαθίσταται ως κατασκευή ορθογωνίου σχήματος με (μάλλον κιονοστήριχτη) πρόσοψη προς βορράν, στις πλαϊνές πλευρές της οποίας διαμορφώνονταν αβαθείς υδρομαστευτικές δεξαμενές όπου υπήρχαν οι εννέα κρουνοί εκροής των υδάτων. Η υδροδότησή της γινόταν πιθανώτατα από την ανατολική πλευρά μέσω υπόγειου πήλινου αγωγού. Η χρήση της κρήνης ήταν συνδεδεμένη όχι μόνο με τις ανάγκες υδροδότησης της πόλης, για την οποία αποτέλεσε αρδευτικό έργο υψίστης σημασίας, αλλά και με τελετές θρησκευτικού χαρακτήρα, μιας και γνωρίζουμε ότι από αυτήν έπαιρναν νερό οι κόρες της Αθήνας για το γαμικό λουτρό τους. Μολονότι δεν σώζεται στις μέρες μας, αναφέρεται κατ’ επανάληψη στην αρχαία ελληνική γραμματεία και εικάζεται ότι έχει επίσης απεικονιστεί σε δεκάδες αθηναϊκές μελανόμορφες υδρίες του 6ου αι. π.Χ., οι οποίες αναπαριστούν σκηνές με νεαρές παρθένες (ανύπαντρες κοπέλες) να αντλούν νερό από ένα κρηναίο οικοδόμημα. Ο Παυσανίας την τοποθετεί στην περιοχή της Αγοράς, πλησίον του Ελευσινίου, όμως πιο αξιόπιστες φαίνεται να είναι οι μαρτυρίες των Ηροδότου και Θουκυδίδου, σύμφωνα με τις οποίες η θέση της εντοπίζεται νοτιοανατολικά της Αγοράς, κοντά στην κοίτη του Ιλισσού ποταμού και σε απόσταση όχι μακρινή από το Ολυμπιείο, ίσως σε σημείο πίσω από την σημερινή εκκλησία της Αγ. Φωτεινής.
Οι αγωγοί αυτοί χαρακτηρίζονταν από εξαιρετικό σχεδιασμό με ανοίγματα ώστε να καθαρίζονται, χαρακτικά που υποδήλωναν τη ροή του νερού κ.ά. Η ύψιστης σημασίας δημόσια κρήνη Εννεάκρουνος στην άκρη της Αρχαίας Αγοράς πιστεύεται ότι τροφοδοτούταν από το συγκεκριμένο υδραγωγείο.
Κατά προσέγγιση η διαδρομή του υδραγωγείου στην επί της σημερινής πόλεως των Αθηνών
Το νερό του υδραγωγείου φτάνει στον Εθνικό Κήπο με σωληνώσεις που ξεκινούν από την οδό Παπαδιαμαντοπούλου και γεμίζει τη λίμνη που βρίσκεται στην είσοδο της Βασιλίσσης Σοφίας. Εκεί βρίσκεται και το ψηλότερο σημείο του κήπου από όπου με φυσική ροή το νερό κατευθύνεται προς τα υπόλοιπα σημεία, μέσω επιφανειακού συστήματος υδραυλάκων.«Εντυπωσιακή επιβεβαίωση της μέχρι σήμερα λειτουργίας του αρχαίου υπόγειου έργου προέκυψε το 2003, όταν τα έργα θεμελίωσης μεγάλου υπόγειου γκαράζ απέναντι από το νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία, απέκοψαν το τούνελ σε βάθος 12 μέτρων», προσθέτει ο Πάνος Δευτεραίος. «Τότε παρατηρήθηκε απρόσμενη διακοπή της παροχής του νερού στον Εθνικό Κήπο, ενώ τα υπόγεια έργα που βρίσκονταν σε εξέλιξη πλημμύριζαν! Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, έπειτα από μια περίοδο ξηρασίας του κήπου, μετά από προσπάθειες για ανεύρεση εναλλακτικών πηγών άρδευσης και κατόπιν διαμαρτυριών, η βλάβη αποκαταστάθηκε με επισκευαστικές εργασίες στην κατεστραμμένη αρχαία σήραγγα. Ετσι το νερό επανήλθε στον προορισμό του και διαπιστώθηκε – χωρίς αμφιβολία πλέον – ότι ο κήπος συνεχίζει να ποτίζεται από το αρχαίο υδραγωγείο».
Το υπόγειο τούνελ διασχίζει την Αττική σε μια έκταση τουλάχιστον έξι χιλιομέτρων, ενώ είναι λαξευμένο στο υπέδαφος σε βάθος έως και 13 μέτρων. Ξεκινά από τη Μονή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στου Παπάγου και καταλήγει στον Εθνικό Κήπο ακολουθώντας παράλληλη πορεία με την κοίτη του Ιλισού, ενώ κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και μέχρι το 1870 ήταν αυτό που υδροδοτούσε την πόλη της Αθήνας. Σημειώνεται πως η ομάδα της Urban Speleo Engineering είναι εκείνη που εκτέλεσε το μεγάλο έργο της εξερεύνησης του Αδριάνειου Υδραγωγείου της Αθήνας για λογαριασμό του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της ΕΥΔΑΠ ενώ έχει αναλάβει και μικρότερης έκτασης εργασίες σε άλλα αρχαία υδραγωγεία.Το 2016 και το 2018 μέλη της πραγματοποίησαν σύντομες αυτοψίες εντός τμημάτων του Πεισιστράτειου υδραγωγείου εξερευνώντας πλήρως ολόκληρο το βατό μήκος των σηράγγων του από την τοποθεσία του Αγίου Θωμά, μέχρι και το τέλος της ενεργής γαλαρίας στην οδό Παπαδιαμαντοπούλου σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών.Κατά τη διάρκεια εκείνων των εργασιών είχαν μάλιστα εντοπιστεί δύο τοπικοί κλάδοι του υδραγωγείου, οι οποίοι δεν είχαν αποτυπωθεί ποτέ κατά το παρελθόν. Όπως φαίνεται, η γνώση υπάρχει. Πλέον, ο Δήμος Αθηναίων μπορεί, εφόσον το θελήσει, να ξεκλειδώσει τα άγνωστα μυστικά της πόλης, ηλικίας 2.500 ετών.
Από το 540 π.Χ. έως το 530 π.Χ. ο τύραννος Πεισίστρατος ανέλαβε ένα εντυπωσιακό και εξαιρετικά σημαντικό τεχνικό έργο για την ύδρευση της Αθήνας, που θα μετέφερε νερό στην πόλη από τις πηγές στους πρόποδες του βουνού Υμηττού. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου ήταν μία υπόγεια σήραγγα που έφθανε μέχρι 14 μ. βάθος.
Η υπόγεια αποτύπωση του εσωτερικού του υδραγωγείου μπορεί να παράσχει σημαντικές πληροφορίες: Σε ποια κατάσταση βρίσκονται οι σήραγγές του. Ποια διαδρομή ακολουθούν οι διακλαδώσεις του. Και από πού ακριβώς πηγάζει, κάτι που παραμένει άγνωστο επί αιώνες. Τμήματα και πηγάδια του Πεισιστρατείου είχε αποτυπώσει εξωτερικά και ο Ερνέστος Τσίλερ, ο οποίος είχε βρει υπολείμματά του στα θεμέλια οικοδομών που κατασκεύαζε στην Αθήνα.
«Το Πεισιστράτειο υδραγωγείο είναι ένα υπόγειο τούνελ περίπου 2.500 ετών, ένα από τα αρχαιότερα τεκμηριωμένα υδραγωγεία, που εξακολουθεί να δίνει νερό χωρίς να ξέρει κανείς την ακριβή κατάστασή του σήμερα. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι γνώσεις μας γι’ αυτό περιορίζονταν σε μικρά αποσπασματικά σημεία του δικτύου διανομής. Μόνο σε ένα τμήμα του είναι γνωστό, στο Γουδί, κι αυτό μετά από δική μας κατάβαση το 2016 και το 2018», λέει στα «ΝΕΑ» ο Πάνος Δευτεραίος, πολιτικός μηχανικός και σπηλαιολόγος με μεγάλη εμπειρία, επικεφαλής της Urban Speleo Engineering που κατέθεσε την πρόταση στον Δήμο Αθηναίων και συνεχίζει: «Κατά τις ανασκαφικές έρευνες για τα έργα του μετρό ανακαλύφθηκαν τμήματα του υδραγωγείου κοντά στην αρχαία πόλη, στον σταθμό του Ευαγγελισμού, και εκτεταμένα δίκτυα διανομής στον σταθμό Συντάγματος. Ομως ο κύριος, εκτός πόλης κορμός της πρώτης φάσης της κατασκευής του, δηλαδή του 6ου αιώνα π.Χ., παραμένει άγνωστος. Ακόμη και η μεταγενέστερη σήραγγα, του 4ου αιώνα π.Χ. που λειτουργεί σήμερα, παρότι έχει επιβεβαιωθεί η θέση κάποιων τμημάτων της, δεν έχει ακόμη εξερευνηθεί.
Σε άλλα μέρη το υδραγωγείο πήρε τη μορφή καναλιού, είτε λαξευμένο στους σχιστόλιθους ή κατασκευασμένο με ογκόλιθους διαστάσεων από 1,30 έως 1,50 μ. μήκους και 0,65 μ πλάτους. Στο κάτω μέρος της σήραγγας (ή του καναλιού) συνενώνονταν οι κυλινδρικοί κεραμικοί αγωγοί που είχαν χαρακτικά προσανατολισμού.
Οι εργάτες που είχαν αναλάβει τις τεχνικές εργασίες για τον Δήμο Αθηναίων το καλοκαίρι του 1889, κατέβαιναν έκπληκτοι την ημέρα εκείνη στα έγκατα της γης, για να διερευνήσουν το απρόσμενο εύρημά τους: Ενα πηγάδι που είχαν εντοπίσει τυχαία στο Γουδί οδηγούσε σε μια υπόγεια σήραγγα, που είχε σκαφτεί στον βράχο κατά την αρχαιότητα, με ύψος έξι μέτρων και πλάτος 60 εκατοστών. Στο εσωτερικό της εντυπωσιακής στοάς, στα 10 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, έρεε άφθονο, κρύο και διαυγές νερό προερχόμενο από τον Υμηττό
Οι κυλινδρικοί αυτοί αγωγοί, με εσωτερική διάμετρο 20 εκ., είχαν στο πάνω μέρος τους ελλειπτικά ανοίγματα με καλύμματα: οι οπές είχαν μέγεθος τέτοιο ώστε να είναι δυνατή η δίοδος ανθρώπινου χεριού για τον απαραίτητο καθαρισμό και συντήρησή τους.
Μεγάλα τμήματα του υδραγωγείου του Πεισίστρατου βρέθηκαν κατά την κατασκευή του Μετρό της Αθήνας και εκτίθενται στους σταθμούς του Μετρό «Σύνταγμα» και «Ευαγγελισμός».
Το τμήμα του αγωγού που ανακαλύφθηκε στο Σύνταγμα χρονολογείται από το πρώτο μισό του 5ου αι. π.Χ. και πιστεύεται ότι είναι μια μεταγενέστερη επέκταση ή διακλάδωση του αρχικού υδραγωγείου. Στο σταθμό του Μετρό «Σύνταγμα» μπορεί να δει κανείς τρεις πήλινους σωλήνες καθώς και τη δεξαμενή του υδραγωγείου. Ένα άλλο τμήμα του αγωγού εκτίθεται στην πλατεία, ακριβώς έξω από το σταθμό.
Πήλινος αγωγός του Πεισιστράτειου Υδραγωγείου (ΜΕΤΡΟ Ευαγγελισμός) - Ωρίωνας Μ
Πήλινος υδρευτικός αγωγός που διατηρήθηκε σε μήκος 62 μ. με κατεύθυνση Α-Δ. Αποτελείται από κυλινδρικά στελέχη που φέρουν οπές για την συντήρηση και τα οποία διατηρούν γραπτές ταινίες και σύμβολα-γράμματα της αλφαβήτου που συνοδεύονται από στιγμές-, τα οποία φαίνεται ότι έπαιξαν τον ρόλο οδηγών για την συναρμογή των στελεχών στην σωστή τους θέση. Τομή κυκλικού κλιβάνου κεραμικής (ΜΕΤΡΟ Ευαγγελισμός) - Ωρίωνας Μ Το τμήμα αυτό πρέπει να αποτελεί τη βασική αρτηρία ενός μεγάλου υδρευτικού έργου που άρχισε να κατασκευάζεται την εποχή των Πεισιστρατιδών στην Αθήνα (527-510 π.Χ.) και είχε ως αφετηρία τις πλούσιες πηγές του Ιλισού στον Υμηττό. Το σύστημα αυτό φτάνοντας λίγο πιο έξω από την πόλη διακλαδιζόταν προς διάφορες κατευθύνσεις για να τροφοδοτήσει κρήνες και δεξαμενές. Βασικό στοιχείο για την χρονολόγηση αυτού του τμήματος του αγωγού είναι ο τύπος των γραμμάτων που τον χρονολογούν στα τέλη του 6ου αι. π.Χ
Το Πεισιστράτειο κουβαλά ιστορίες εξερευνήσεων αλλά και ευτράπελα όπως αυτό που είχε διηγηθεί στο βιβλίο του ο επί σειρά ετών διευθυντής του Εθνικού Κήπου, Νίκος Ταμβάκης, σύμφωνα με τον οποίο το αρχαίο δίκτυο ανέβλυσε κάποια στιγμή… πετρέλαιο.«Το 1980 άρχισε ξαφνικά να διοχετεύεται στη λίμνη της Βασιλίσσης Σοφίας μαζί με το νερό και μικρή ποσότητα πετρελαίου. Το γεγονός προκάλεσε μάλιστα και σκωπτικά σχόλια, καθώς συνδέθηκε τότε με την ανακάλυψη φανταστικής πετρελαιοπηγής! Επειτα από έρευνα, όμως, διαπιστώθηκε ότι ένα συνεργείο-πλυντήριο στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Γουδί, ανατολικά από το νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία, άδειαζε τα υπολείμματα πετρελαίου από τα ρεζερβουάρ των φορτηγών σε ένα φρεάτιο αερισμού του υδραγωγείου, που είχαν ανακαλύψει τυχαία οι φαντάροι λίγο πιο κάτω, στη δεξιά όχθη του Ιλισού (…). Το σφράγισμα του φρεατίου σταμάτησε ευτυχώς την τροφοδοσία της αυτοσχέδιας πετρελαιοπηγής, αλλά ταυτόχρονα επιβεβαίωσε την ακρίβεια της διαδρομής του αγωγού, που είχε επισημάνει και σχεδιάσει ο Τσίλερ το 1877», ανέφερε.
Οι πήλινοι αγωγοί που εκτίθενται στο σταθμό του «Ευαγγελισμού» χρονολογούνται από το τέλος του 6ου αι. π.Χ.. Μπορεί να δει κανείς τα ανοίγματα μεγέθους παλάμης στο άνω τμήμα τους αλλά και εγχάρακτα γράμματα του αλφαβήτου, που πιστεύεται ότι χρησίμευαν για τη σωστή συνδεσμολογία των διαδοχικών αγωγών. Αυτά ακριβώς τα γράμματα επιτρέπουν την εκτίμηση της χρονολόγησης της κατασκευής των αγωγών. Αυτό το τμήμα του αγωγού πιστεύεται ότι ανήκει στην κύρια γραμμή του υδραγωγείου.
http://www.immenseblue.gr/
https://www.in.gr/
http://archaeologia.eie.gr/
http://www.hydriaproject.info/
Πάνος Δευτεραίος, Πολιτικός Μηχανικός και σπηλαιολόγος με μεγάλη εμπειρία, επικεφαλής της Urban Speleo Engineering
ΕΠΙΣΗΣ
Πεισίστρατος περίπου 600-527 π.X.
Ο προοδευτικός τύραννος Πεισίστρατος περίπου 600-527 π.X. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ Ο αθηναίος πολιτικός Πεισίστρατος, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, καταγόταν από τη Βραυρώνα της Αττικής. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ιπποκράτης και η μητέρα του, από το γένος των Νηλειδών της Πύλου, ήταν εξαδέλφη της μητέρας του Σόλωνα.
Δεινός ρήτορας ο Πεισίστρατος εκμεταλλεύθηκε την πολιτική και κοινωνική αστάθεια της Αθήνας μετά τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα και συσπείρωσε γύρω του τα δυσαρεστημένα τμήματα του πληθυσμού, όπως τους μικροκτηματίες των άγονων ορεινών περιοχών και τους ακτήμονες, γι’ αυτό και η παράταξή του ονομάστηκε των Διακρίων (ή Υπερακρίων ή Επακρίων). Ως τότε στην Αττική κυριαρχούσαν δύο παρατάξεις, των Πεδιακών, που εκπροσωπούσε τους πλούσιους γαιοκτήμονες με αρχηγό τον Λυκούργο, και των Παραλίων, με οπαδούς τους πολίτες μεσαίων εισοδημάτων και με αρχηγό τον Μεγακλή, ο οποίος έκλινε περισσότερο προς τη συνέχιση της μετριοπαθούς πολιτικής του Σόλωνα.
Τεχνάσματα για την εξουσία
Επινοητικός και εξαιρετικά φιλόδοξος ο Πεισίστρατος επιχείρησε τρεις φορές να γίνει τύραννος της Αθήνας. Οι δύο πρώτες τυραννίδες του ήταν βραχύβιες αλλά με την τρίτη ο Πεισίστρατος παρέμεινε στην εξουσία ως τον θάνατό του.
Στην πρώτη του απόπειρα να κατακτήσει την εξουσία ο Πεισίστρατος σκαρφίστηκε το εξής τέχνασμα: αφού τραυματίστηκε μόνος του, εμφανίστηκε στην Αγορά καταματωμένος και άρχισε να διηγείται το πώς, ενώ αυτός υπερασπιζόταν τα δίκαια των αδυνάτων, οι αντίπαλοί του τού επιτέθηκαν και λίγο έλειψε να τον σκοτώσουν. Οι Αθηναίοι τον πίστεψαν και, για να τον προστατέψουν από τους εχθρούς του, του έδωσαν προσωπική φρουρά 50 κορυνηφόρους (άνδρες οπλισμένους με ρόπαλα). Με «μαγιά» την προσωπική του φρουρά ο Πεισίστρατος, το 560 π.X., συγκέντρωσε και άλλους μισθοφόρους και κατέλαβε την Ακρόπολη και την εξουσία. Οχι όμως για πολύ. Ο Μεγακλής και ο Λυκούργος ξέχασαν τις διαφορές τους, συμμάχησαν εναντίον του και ενωμένοι κατάφεραν να πάρουν την εξουσία από τα χέρια του Πεισίστρατου και να τον εξορίσουν.
Μόλις ο Πεισίστρατος έφυγε από τη μέση, ο Μεγακλής και ο Λυκούργος άρχισαν πάλι τη διαμάχη. Ο πανέξυπνος Πεισίστρατος, εκμεταλλευόμενος την περίσταση, πήρε με το μέρος του τον μετριόφρονα Μεγακλή ο οποίος μάλιστα του έδωσε για σύζυγο την κόρη του. Αυτή ήταν η τρίτη σύζυγος του Πεισίστρατου. H πρώτη ήταν Αθηναία, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Ιππία και τον Ιππαρχο. H δεύτερη ήταν Αργεία, μητέρα του Ηγησίστρατου.
Για να μπορέσει ο Πεισίστρατος να εγκαταστήσει τη νέα τυραννίδα του επινόησε άλλο τέχνασμα. Εβαλε πάνω σε άρμα μια νεαρή γυναίκα ντυμένη με πανοπλία και περικεφαλαία και εν πομπή την έφερε από την Παιανία στην Ακρόπολη διαδίδοντας ότι ήρθε η ίδια η Αθηνά για να τον στέψει άρχοντα της πόλης. Ο λαός της Αθήνας εντυπωσιάστηκε και ο Πεισίστρατος ξανάγινε τύραννος το 558 π.X. Αλλά και πάλι για λίγο. Φαίνεται ότι ο κυριότερος λόγος που απέτυχε και σε αυτή του την προσπάθεια ήταν ότι μόλις εξασφάλισε την τυραννίδα, διατυμπάνισε ότι ο γάμος του με την κόρη του Μεγακλή ήταν τυπικός γιατί αυτός δεν σκόπευε να ενώσει το αίμα του με το αίμα των Αλκμεωνιδών, δηλαδή της οικογένειας του Μεγακλή. Βαθιά προσβεβλημένος ο Μεγακλής συμμάχησε εκ νέου με τον Λυκούργο και οι δυο τους ενωμένοι κατόρθωσαν, το 556 π.X., να διώξουν τον Πεισίστρατο από την Αθήνα, στερώντας του τα πολιτικά του δικαιώματα και δημεύοντας την περιουσία του.
Κτίριο F (550-525 π.Χ.)-Ένα από τα οικοδομήματα της αθηναϊκής Αγοράς, που δεν φαίνεται να σχετιζόταν άμεσα με την δράση των τυράννων αλλά χρονολογείται μέσα στα χρόνια που εκείνοι κατείχαν την εξουσία στην πόλη (550-525 π.Χ.) και δεν αποκλείεται να είχε χτιστεί με δική τους πρωτοβουλία, είναι το καλούμενο Κτίριο F. Πρόκειται για κτίσμα τραπεζοειδούς κάτοψης, με πολλά δωμάτια διατεταγμένα γύρω από μία περίστυλη αυλή, στην δυτική πλευρά της οποίας βρέθηκαν δύο λάκκοι που χρησίμευαν για μαγειρική. Η όλη διάρθρωση των χώρων του παραπέμπει σε ιδιωτική οικία, αν και οι διαστάσεις του είναι ιδιαίτερα μεγάλες εν συγκρίσει προς τις αναλογίες άλλων οικιών και η θέση του εντός της Αγοράς ιδιαίτερα αξιοσημείωτη. Μολονότι ο Πεισίστρατος και οι διάδοχοί του είχαν την ουσιαστική έδρα τους στην Ακρόπολη, δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία σχετικά με τον τόπο όπου διέμεναν ή για τον αν είχαν στην διάθεσή τους κάποιον άλλο χώρο εκτός Ακροπόλεως, ένα είδος παλατιού, που να χρησιμοποιούσαν ως τόπο μόνιμης κατοικίας. Ως εκ τούτου, το Κτίριο F μπορεί να θεωρηθεί ως ένας πιθανός υποψήφιος για την θέση αυτή, δεδομένης της κλίμακας, της διαρρύθμισης, της τοποθεσίας και της χρονολογίας του. Κατά πάσα πιθανότητα, το οικοδόμημα καταστράφηκε κατά την περσική εισβολή του 480 π.Χ. στην Αθήνα.
Επιτέλους τύραννος
Ο Πεισίστρατος τότε έφυγε και πήγε αρχικά στην Εύβοια και μετά στη Μακεδονία όπου στο Παγγαίο όρος απέκτησε τον έλεγχο ορυχείων χρυσού και αργύρου και πλούτισε. Ετσι μπορούσε πλέον να συντηρεί έναν αρκετά μεγάλο στρατό μισθοφόρων. Επιπλέον ζήτησε βοήθεια από τους αριστοκράτες φίλους του από τη Θήβα, τη Θεσσαλία, την Ερέτρια και κυρίως από τη Νάξο όπου ο Λύγδαμης, ο μετέπειτα τύραννος του νησιού, πρόσφερε στον Πεισίστρατο και στρατό και χρήμα. Επίσης ο γιος του Ηγησίστρατος στρατολόγησε από τη γενέτειρα της μητέρας του γύρω στους 1.000 αργείους εθελοντές.
Τον στρατό του ο Πεισίστρατος τον συγκέντρωσε στην Ερέτρια και από εκεί έπλευσε στον Μαραθώνα απ’ όπου εκστράτευσε εναντίον της Αθήνας. Ο στρατός του Λυκούργου και του Μεγακλή τον περίμενε στην Παλλήνη. Εκεί όμως ο Πεισίστρατος, πάλι με τέχνασμα, νίκησε τους αντιπάλους του κατά κράτος. Επιτέθηκε το καταμεσήμερο, την ώρα όπου οι Αθηναίοι λαγοκοιμούνταν αποκαμωμένοι από τη ζέστη. Ετσι ο Πεισίστρατος μπήκε θριαμβευτής στην Αθήνα το 546 π.X., ένδεκα χρόνια αφότου τον είχαν διώξει ως προδότη, και επέβαλε την τρίτη τυραννίδα του την οποία διατήρησε ισοβίως.
Φιλαγροτική πολιτική
Μολονότι ο Πεισίστρατος κατέκτησε την Αθήνα με ξένο στρατό, δεν κατέλυσε τους ισχύοντες θεσμούς. Αντίθετα σεβάστηκε τους νόμους του Σόλωνα παρ’ ότι εκείνος στην πρώτη τυραννίδα του Πεισίστρατου είχε κάνει το παν για να μπορέσει να τον διώξει από την εξουσία. Φυσικά ο Πεισίστρατος είχε τον έλεγχο των πάντων. Διατήρησε τον υπάρχοντα διοικητικό μηχανισμό της Αθήνας αλλά φρόντισε να τοποθετήσει σε όλες τις θέσεις-κλειδιά συγγενείς του ή ανθρώπους της απόλυτης εμπιστοσύνης του. Επίσης κατάφερε με ειρηνικά μέσα να αφοπλίσει τους Αθηναίους πείθοντάς τους ότι θα τους προστάτευε με στρατό που θα τον πλήρωνε από τα δημόσια έσοδα, και έστρεψε τα ενδιαφέροντά τους σε παραγωγικότερες ασχολίες αντί του πολέμου. Για να διασφαλίσει το καθεστώς του από τους αντιφρονούντες ο Πεισίστρατος πήρε ομήρους μερικούς νέους από αριστοκρατικές οικογένειες και τους έστειλε στη Νάξο, στον Λύγδαμη, τον οποίο βοήθησε να γίνει τύραννος του νησιού. Επίσης εξόρισε όλους εκείνους που αρνήθηκαν να συμβιβαστούν, όπως τους Αλκμεωνίδες. Ως πρώην αρχηγός των Διακρίων ο Πεισίστρατος κράτησε τις υποσχέσεις που έδινε κάποτε στους οπαδούς του: τα κτήματα που δήμευσε από τους εξόριστους Παραλίους και Πεδιακούς τα μοίρασε στους ακτήμονες και έκανε αναδασμό της γης, κάτι που δεν είχε τολμήσει να κάνει ο Σόλων. Επιπλέον έδωσε στους αγρότες χαμηλότοκα δάνεια ώστε τους μήνες όπου περίμεναν να συλλέξουν τη σοδειά τους να μην αναγκάζονται να μπαίνουν στην πόλη αναζητώντας δουλειά. Θέσπισε επίσης κινητά δικαστήρια τα οποία περιόδευαν στην ύπαιθρο για την επίλυση των διαφορών. Με τον τρόπο αυτό ο Πεισίστρατος περιόρισε την αστυφιλία και αύξησε την αγροτική παραγωγή.
Ανταποδοτική φορολογία
Ο Πεισίστρατος ενθάρρυνε και τη βιοτεχνία και το εμπόριο και επέβαλε τη φορολογία της δεκάτης (10% επί του εισοδήματος). Με τα χρήματα που εισέπραττε από τους φόρους κατασκεύασε δρόμους και πολλά άλλα δημόσια έργα, μνημεία και ναούς που ομόρφυναν την Αττική αλλά ταυτόχρονα πρόσφεραν δουλειά στον αστικό πληθυσμό. Μερικά από τα διασημότερα έργα της εποχής του Πεισίστρατου ήταν το υδραγωγείο, η Εννεάκρουνος ή Καλλιρρόη, το Εκατόμπεδον στην Ακρόπολη προς τιμήν της Αθηνάς, εκεί όπου αργότερα χτίστηκε ο Παρθενώνας, και ο ναός του Ολυμπίου Διός, ο οποίος τελικά ολοκληρώθηκε αιώνες αργότερα από τον ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό.
Μεγάλος προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών υπήρξε επίσης ο Πεισίστρατος. Στην εποχή του καταγράφηκαν για πρώτη φορά τα Ομηρικά Επη και στην πλουσιοτάτη βιβλιοθήκη του είχαν πρόσβαση όλοι οι πολίτες. H αττική αγγειοπλαστική επί των ημερών του γνώρισε μεγάλη άνθηση.
Στο πλαίσιο της φιλολαϊκής πολιτικής του ο Πεισίστρατος αναδιοργάνωσε και αναβάθμισε τις κυριότερες εορτές της Αθήνας, όπως τα Διονύσια και τα Παναθήναια που τόνιζαν την ενότητα του λαού. Εκτός από τις πομπές και τις τελετουργίες εντάχθηκαν στις εορτές και αθλητικοί, μουσικοί και ποιητικοί αγώνες. Υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες ότι ο Θέσπις, ο προπάτορας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, αναδείχτηκε νικητής στον ποιητικό αγώνα των Μεγάλων Διονυσίων επί Πεισιστράτου, το 535 ή το 533 π.X.
Ο Πεισίστρατος καταγόταν από το γένος των Φιλαϊδών και αποπειράθηκε συνολικά τρεις φορές (561/0, 559, 545) να εγκαθιδρύσει καθεστώς τυραννίδας στην Αθήνα. Στην τρίτη του απόπειρα πέτυχε τελικά τον σκοπό του στα 545 και κυβέρνησε την Αθήνα για τα επόμενα δεκαοκτώ χρόνια.
Ειρηνική τυραννίδα
Στα 20 σχεδόν χρόνια της τρίτης τυραννίδας του Πεισίστρατου η Αττική δεν ενεπλάκη σε πόλεμο. Οι σχέσεις του Πεισίστρατου με τους επικίνδυνους γείτονες, κυρίως τη Μεγαρίδα την οποία είχε κατατροπώσει παλαιότερα με νικηφόρο πόλεμο, υπήρξαν άριστες. Το ίδιο και με τις περισσότερες ελληνικές πόλεις. Σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες η τυραννίδα του Πεισίστρατου ήταν μάλλον ήπια, σχεδόν «δημοκρατική».
Aργυρό τετράδραχμον Aθηνών, περ. 507-500 π.X. ΝΜΑ.
Η αλλαγή της εικονογραφίας που λαμβάνει χώρα κατά την προτελευταία ή (σύμφωνα με ορισμένους μελετητές) κατά την τελευταία δεκαετία του 6ου αι. π.X. H εμφάνιση του διπτύχου κεφαλή Aθηνάς / γλαυξ συνιστά σημείο καμπής και έμελλε να κυριαρχήσει στα αθηναϊκά νομίσματα έως τον ύστερο 1ο αι. π.X. Kατά μία άποψη η εισαγωγή της νέας σειράς οφείλεται στον γιο του Πεισιστράτου Iππία.
Μετά τον θάνατο του Πεισίστρατου τον διαδέχθηκαν οι γιοι του Ιππίας και Ιππαρχος, οι οποίοι και υπήρξαν οι τελευταίοι τύραννοι της Αθήνας. Το τυραννικό πολίτευμα της Αθήνας καταλύθηκε το 510 π.X.
Μετά το θάνατο του Πεισίστρατου στα 527 οι Αθηναίοι, έχοντας εκτιμήσει το έργο του, ανέθεσαν την εντολή συνέχισης της διακυβέρνησης στους γιους του, Ιππία, Ίππαρχο, Ηγησίστρατο (γνωστότερος με το προσωνύμιο ‘Θεσσαλός’) και Ιοφώντα. Οι απόγονοί του έγιναν γνωστοί ως «Πεισιστρατίδες» . Ο Ιππίας ήταν επικεφαλής του πολιτικού σχεδιασμού, ο Ίππαρχος έγινε γνωστός για τις πνευματικές του ανησυχίες, ενώ ο Ηγησίστρατος διέθετε πολεμικές αρετές. Το γεγονός που κλόνισε την τυραννίδα τους ήταν η δολοφονία του Ιππάρχου στο Λεωκόρειον της Αγοράς από τους Αρμόδιο και Αριστογείτονα το 514.
Τα κίνητρα της δολοφονίας ήταν προσωπικά, καθώς ο Ιππίας είχε απαγορεύσει στην αδελφή του Αρμοδίου να συμμετάσχει ως «κανηφόρος» στην πομπή των Παναθηναίων του ίδιου έτους, ωστόσο το γεγονός ότι μετά την οριστική ανατροπή της τυραννίδας των Πεισιστρατιδών οι Αθηναίοι ανακήρυξαν τους δύο νέους ένδοξους φορείς της δημοκρατικής ιδέας («Τυραννοκτόνοι») και τους έστησαν ανδριάντα στην Αγορά (490) υποδηλώνει ότι και πολιτικοί λόγοι έπαιξαν ρόλο σε αυτή τη βίαιη πράξη.
Ο Ιππίας εξακολούθησε να κυβερνά για τα τρία επόμενα χρόνια, χρησιμοποιώντας συχνότατα βία αλλά και ωθούμενος σε αύξηση της φορολογίας, μιας και περσική εντολή του στέρησε την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του Παγγαίου όρους. Το 511 οι Αλκμεωνίδες με την καίρια συνδρομή του Σπαρτιάτη βασιλιά Κλεομένους Α΄ ώθησαν τον Ιππία στην εξορία .
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ https://www.tovima.gr, https://ellinondiktyo.blogspot.com/2021/02/2500.html
