Τα Ναυάγια των Φούρνων – Βουτιά στο Ελληνικό Τρίγωνο των Βερμούδων
Παγκόσμιο ενδιαφέρον για τα 45 ναυάγια που ανακαλύφθηκαν τον τελευταίο χρόνο στoν βυθό των Φούρνων! Για ιστορική και μείζονος σημασίας ανακάλυψη μιλούν οι ειδικοί!
Αμφορείς από ναυάγιο αρχαϊκών χρόνων
Αμφορείς από ναυάγιο αρχαϊκών χρόνων
Η θάλασσα κρύβει καλά τα μυστικά της! Μια στο τόσο όμως έρχονται στο φως ευρήματα από τα βάθη των ωκεανών που ξεσηκώνουν την φαντασία και μας ταξιδεύουν πίσω στην εποχή των πειρατών και των αρχαίων πολιτισμών. Αυτό ακριβώς συνέβη το περασμένο φθινόπωρο και μάλιστα στη γειτονιά μας, όταν 22 ναυάγια εντοπίστηκαν στο αρχιπέλαγος των Φούρνων από μία ομάδα Ελλήνων και Αμερικανών επιστημόνων. Η είδηση αυτή προβλήθηκε στα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης του πλανήτη και θεωρήθηκε μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της χρονιάς. Το θέμα των ναυαγίων των Φούρνων όμως δεν σταματάει εκεί! Πριν από ένα μήνα και μετά το τέλος της δεύτερης καταδυτικής αποστολής, η ομάδα ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε επιπλέον 23 ναυάγια, ενθουσιάζοντας την αρχαιολογική κοινότητα και τους ονειροπόλους παγκοσμίως!
Στο δελτίο τύπου που εκδόθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού τονίζεται ότι «ο συνολικός αριθμός των ναυαγίων […]ανέρχεται στα 45, καθιστώντας το αρχιπέλαγος των Φούρνων την πλουσιότερη σε αρχαία ναυάγια θάλασσα της Ελληνικής Επικράτειας και μία από τις πλουσιότερες θάλασσες της Μεσογείου».Αμφορείς του 6ου π.Χ. αίωνα από την Σάμο στο πιο αρχαίο ναυάγιο από τα 45 που εντοπίστηκαν μέχρι τώρα
Ο Γιώργος Κουτσουφλάκης, αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, δήλωσε ότι «περιμέναμε μια επιτυχημένη σεζόν, αλλά κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος γι’ αυτό. Ναυάγια βρίσκονταν κυριολεκτικά παντού» για να προσθέσει ότι «αυτό που είναι εκπληκτικό είναι όχι μόνο ο αριθμός των ναυαγίων, αλλά και η ποικιλία των φορτίων, μερικά από τα οποία βρίσκονται για πρώτη φορά».
«Η συγκέντρωση των ναυαγίων και η μεγάλη περιοχή που μένει ανεξερεύνητη αποτελούν ενδείξεις πως υπάρχουν πολλά περισσότερα να ανακαλύψουμε» αναφέρει ο Peter Campbell με την σειρά του, αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον και επικεφαλής του Ιδρύματος «R.P.M. Nautical Foundation» που συμμετείχε στην έρευνα.
«Για χάριν συγκρίσεως, μεγαλύτερα νησιά στην Μεσόγειο έχουν μόλις 3 ή 4 ναυάγια. Οι ΗΠΑ πρόσφατα δημιούργησαν ένα εθνικό υδάτινο δρυμό στη Λίμνη Μίτσιγκαν για να προστατέψουν 39 γνωστά ναυάγια σε 875 τετραγωνικά μίλια. Οι Φούρνοι έχουν 45 γνωστά ναυάγια σε περιοχή 17 τετραγωνικών μιλίων» τονίζει χαρακτηριστικά σε δηλώσεις του ο Campbell.
Οι ειδικοί μάλιστα αφήνουν να εννοηθεί ότι ανάμεσα στα φιόρδ και τους αμέτρητους κολπίσκους των Φούρνων ίσως κρύβεται μία ασύλληπτη ανακάλυψη, η μεγαλύτερη συγκέντρωση αρχαίων ναυαγίων στον κόσμο!
Καταγράφοντας μοναδικές εικόνες από τους θησαυρούς του βυθού
Καταγράφοντας μοναδικές εικόνες από τους θησαυρούς του βυθού
Τα ευρήματα και η ιστορική σπουδαιότητα της ανακάλυψης
Το χρονικό εύρος των ναυαγίων είναι τεράστιο, καθώς αυτά προέρχονται από την Αρχαϊκή περίοδο (6ος αιώνας π.Χ.) έως και 1850μ.Χ. Και ενώ τα ίδια τα σκαριά έχουν αποσυντεθεί με το πέρασμα των χρόνων, τα φορτία τους, ένα κομμάτι του βυθού πλέον, μας μεταφέρουν αναλλοίωτη την ιστορία τους. Μία ιστορία τόσο πολυεπίπεδη που αποκαλύπτει τις εμπορικές συναλλαγές ανά τους αιώνες από την Μαύρη Θάλασσα και το Αιγαίο σε κάθε άλλο άκρο της Μεσογείου, από τον Λεβάντε και την Αίγυπτο, έως την Ισπανία και τις χώρες του Άτλαντα.
Ανασύροντας αμφορέα από τον βυθό με την βοήθεια μπαλονιού
Στα πλέον αξιόλογα ευρήματα της έρευνας του Σεπτεμβρίου 2015 συμπεριλαμβάνονται
- ένα ναυάγιο με σαμιακούς αμφορείς, (μέσα 6ου αιώνα π.Χ.),
- ένα ναυάγιο ύστερης κλασικής περιόδου με φορτίο χιακών αμφορέων και πίθων,
- τρία ναυάγια με φορτία αμφορέων που προέρχονται από περιοχές της Μαύρης Θάλασσας (3ου – 6ου αιώνα μ.Χ.),
- ένα ναυάγιο με αμφορείς από την Συρία και τηνΠαλαιστίνη, (3ου – 4ου αιώνα μ.Χ.)
ενώ η έρευνα του Ιουνίου – Ιουλίου 2016 έφερε στο φως
- ένα ναυάγιο με κώους αμφορείς, χρονολογούμενο στα μέσα της ελληνιστικής περιόδου,
- ένα ναυάγιο ύστερης αρχαϊκής / πρώιμης κλασικής περιόδου με φορτίο αμφορέων από το ανατολικό Αιγαίο,
- ένα ναυάγιο ρωμαϊκών χρόνων με φορτίο αμφορέων από τη Σινώπη της Μαύρης Θάλασσας,
- ένα ναυάγιο με αμφορείς από τις ρωμαϊκές κτήσεις της βορείου Αφρικής χρονολογούμενο στον 3ο – 4ο αιώνα μ.Χ.,
- ένα ναυάγιο με φορτίο επιτραπέζιας κεραμικής παλαιοχριστιανικών χρόνων προερχόμενο επίσης από την Βόρειο Αφρική, καθώς επίσης και
- δύο λίθινους στύπους (αντίβαρα) αρχαϊκών αγκυρών, που είναι οι μεγαλύτεροι του είδους τους που έχουν βρεθεί έως σήμερα στο Αιγαίο.
Εκτός των ναυαγίων καταγράφηκαν εκατοντάδες μεμονωμένα ευρήματα, κυρίως απορρίψεις κεραμικών σκευών και άγκυρες, αψευδείς μάρτυρες της έντασης και έκτασης της ναυσιπλοΐας και εμπορευματικής διακίνησης στο καίριο αυτό ναυτικό σταυροδρόμι του ανατολικού Αιγαίου.
Ο Γιώργος Κουτσουφλάκης αναφέρει ότι η έρευνα θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια και εξηγεί την σπουδαιότητα της ανακάλυψης: «Η εκτενής ποικιλομορφία των φορτίων και η εύρεση πολλών ναυαγίων με εκτός Αιγαίου φορτία, φαίνεται να δηλώνει ότι οι Φούρνοι, άσημα νησιά, λησμονημένα από τις αρχαίες πηγές, αποτέλεσαν λόγω της γεωγραφικής τους θέσης και του πολυσχιδούς των ακτών τους, που διευκολύνουν την προσόρμιση πλοίων υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, έναν θαλάσσιο κόμβο υπερ-τοπικής σημασίας που συνδέεται με ένα ευρύτερο δίκτυο θαλασσίων εμπορικών επαφών κατά την αρχαιότητα». Η δε συνέχεια της έρευνας κατά τα επόμενα χρόνια θα οδηγήσει στον εντοπισμό ενός ακόμα μεγαλύτερου αριθμού ναυαγίων, επιτρέποντας την διαχρονική κατανόηση της χρήσης του θαλασσίου χώρου και την διεξοδική μελέτη της ναυσιπλοΐας και της εμπορευματικής διακίνησης στο αρχιπέλαγος των Φούρνων.
Αρκετά από τα φορτία αμφορέων που διερευνήθηκαν, απαντώνται για πρώτη φορά, όχι μόνο στο Αιγαίο αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο
Το μοναδικό ναυάγιο που εντοπίστηκε στο αρχιπέλαγος με διατηρημένο ένα μέρος του ξύλινου σκαριού. Πιθανότατα του 18ου ή 19ου αιώνα
Το μοναδικό ναυάγιο που εντοπίστηκε στο αρχιπέλαγος με διατηρημένο ένα μέρος του ξύλινου σκαριού. Πιθανότατα του 18ου ή 19ου αιώνα
Γιατί όμως οι Φούρνοι έγιναν το Ελληνικό Τρίγωνο των Βερμούδων;
Η γεωγραφική θέση των νησιών στον χάρτη, ανάμεσα στα νησιά της Ικαρίας και της Σάμου, καθώς επίσης και η μορφολογία του αρχιπελάγους, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο να μετατραπεί ο βυθός γύρω από τους Φούρνους στον τελευταίο σταθμό δεκάδων και πιθανώς εκατοντάδων σκαριών.
«Η Ικαρία και η δυτική ακτή της Σάμου δεν έχουν λιμάνια, έτσι οι Φούρνοι είναι το πιο ασφαλές μέρος που θα μπορούσαν να σταματήσουν τα πλοία στην περιοχή», δήλωσε ο Campbell.
Το αρχιπέλαγος των Φούρνων, αν και περιλαμβάνει 13 μικρά νησιά με έκταση μόλις 17 τετραγωνικών μιλίων, αποτελείται από μία σύνθετη δαντελωτή ακτογραμμή με συνολικό μήκος που φτάνει τα 120 χιλιόμετρα! Οι κολπίσκοι των Φούρνων που έχουν κερδίσει την ονομασία «Φιόρδ του Αιγαίου«, προσφέρουν θέσεις αόρατες από το ανοιχτό πέλαγος και παρά τους κινδύνους των υφάλων που κρύβουν, σίγουρα αποτέλεσαν ένα ιδανικό καταφύγιο από τους πειρατές, αλλά και από τον καιρό, ανά τους αιώνες.
Επιπλέον, όπως τονίζει ο Γιώργος Κουτσουφλάκης στην «Καθημερινή» οι Φούρνοι βρίσκονται «[…]σε καίρια θέση στον άξονα βορρά-νότου από τη Ρόδο μέχρι τη Μυτιλήνη και από τη Συροπαλαιστίνη μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα». Έτσι η αιτία για την πρωτοφανή πυκνότητα των ναυαγίων γίνεται φανερή αν λάβει κανείς υπόψιν του τον τεράστιο αριθμό πλοίων που διέρχονται από την συγκεκριμένη θαλάσσια οδό σε βάθος χιλιετιών.
Η συνεισφορά της τοπικής κοινωνίας
Όπως αναφέρει στο δελτίο τύπου το υπουργείο πολιτισμού «καίριας σημασίας για την επιτυχία της έρευνας υπήρξε η ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού και η εκτενής συλλογή πληροφοριών από την κοινότητα των αλιέων και δυτών των Φούρνων και σπογγαλιέων από την Κάλυμνο, οι οποίοι παρείχαν αφειδώς πληροφορίες για την ύπαρξη αρχαιοτήτων στον βυθό και οδήγησαν στον γρήγορο εντοπισμό τους. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή του Δήμου Φούρνων – Κορσεών, του Δημάρχου Ιωάννη Μαρούση με την συνεχή παροχή υπηρεσιών και διευκολύνσεων στο έργο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων».
«Από τα 45 ναυάγια, εμείς με την συστηματική διερεύνηση της ακτογραμμής εντοπίσαμε μόλις τα 15, ενώ για τα υπόλοιπα είχαμε πληροφορίες από τους ντόπιους. Θα μπορούσαμε βέβαια να τα βρούμε όλα κάνοντας την αναζήτησή μας, απλά θα χρειαζόμασταν για αυτό 10 χρόνια. Ξοδέψαμε λιγότερα χρήματα και βρήκαμε περισσότερα ναυάγια» αναφέρει ο Campbell σε δήλωσή του.
Οι αμφορείς αυτοί, από την Ελληνιστική περίοδο, προέρχονται από την Κνίδο και την Κω και σήμερα βρίσκονται διασκορπισμένοι στην πλαγιά ενός υποβρύχιου γκρεμού
Οι αμφορείς αυτοί, από την Ελληνιστική περίοδο, προέρχονται από την Κνίδο και την Κω και σήμερα βρίσκονται διασκορπισμένοι στην πλαγιά ενός υποβρύχιου γκρεμού
Το χρονικό της ανακάλυψης
Σύμφωνα με το National Geographic όλα ξεκίνησαν ένα απόγευμα του Ιουλίου του 2015, όταν ο Γιώργος Κουτσουφλάκης, αρχαιολόγος της Εφορίας
Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τον Μάνο Μύτικα, ψαροτουφεκά και δύτη από τους Φούρνους. Τα τελευταία χρόνια που βουτούσε στην περιοχή, ο κ.Μύτικας είχε εντοπίσει δεκάδες σημεία στο βυθό όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι αμφορείς και άλλα αντικείμενα που υποδείκνυαν θέσεις ναυαγίων. Αποφάσισε λοιπόν να φτιάξει έναν χάρτη με τα σημεία αυτά και στην συνέχεια επικοινώνησε με τον αρχαιολόγο, δίνοντας έτσι το έναυσμα για την έναρξη της έρευνας.
Κατόπιν, υπό την αιγίδα της ΕΕΑ, το Ίδρυμα “R.P.M. Nautical Foundation”με την οικονομική υποστήριξη του ιδρύματος Honor Frost ξεκίνησε στις 15 Σεπτεμβρίου 2015 το πρόγραμμα υποθαλάσσιων ερευνών στο νησιωτικό σύμπλεγμα.
Η εύρεση του πρώτου ναυαγίου από την πρώτη κιόλας κατάδυση ήταν ένας εξαιρετικά “καλός οιωνός” για το τι θα επακολουθούσε.
«Σε μια τυπική έρευνα εντοπίζουμε τέσσερα ή πέντε ναυάγια ανά σεζόν στην καλύτερη περίπτωση», δήλωσε ο Ελληνας επικεφαλής, Γιώργος Κουτσουφλάκης, ενώ ο αρχαιολόγος Peter Campbell περιέγραψε με ιδιαίτερη ζωντάνια τη στιγμή: «Κοιτάζεις προσεκτικά προς πάσα κατεύθυνση. Και ξαφνικά βλέπεις κάτι, μία ευθεία γραμμή που δεν μοιάζει φυσική, και τότε αντιλαμβάνεσαι ότι οτιδήποτε βρίσκεται γύρω σου πρόκειται για αρχαίο αγγείο και όχι βράχια όπως αρχικά νόμιζες».
Μετά από πέντε ημέρες ερευνών, ο αριθμός των ναυαγίων που ανακάλυψε η ομάδα έφτασε τα 10. Έπειτα, μέσα σε μία μόλις ημέρα, βρήκαν επιπλέον 6. Τότε ήταν που αποφάσισαν να σταματήσουν την έρευνα και να επικεντρωθούν στην λεπτομερή καταγραφή όσων είχαν ήδη εντοπίσει. Αλλά ούτε αυτή η απόφαση τους απέτρεψε από το να ανακαλύψουν μερικά ακόμα ναυάγια, με τον συνολικό αριθμό στο πέρας της αποστολής να φτάνει τα 22.
Το ραντεβού για τη δεύτερη φάση της έρευνας δόθηκε λίγους μήνες μετά. Στις 8 Ιουνίου 2016, επέστρεψαν στους Φούρνους με μία ομάδα 25 δυτών, αρχαιολόγων και συντηρητών αρχαιοτήτων. «Αυτήν τη σεζόν νομίζαμε ότι είχαμε βρει ήδη τα περισσότερα πλοία και ότι έμεναν μόνο 5 – 10 για να ανακαλυφθούν» ανέφερε σε δήλωσή του οCampbell. Μετά από 22 ημέρες ερευνών, εντόπισαν 23 επιπλέον ναυάγια, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των εντοπισθέντων στα 45, ή αλλιώς στο εντυπωσιακό ποσοστό του 20% των γνωστών ναυαγίων στις Ελληνικές θάλασσες.
Μακροπρόθεσμα Σχέδια
Ο υπεύθυνος αρχαιολόγος Peter Campbell τονίζει στο αφιέρωμα του National Geographic ότι «πραγματικά δεν θέλουμε να είναι ένα από τα έργα, στα οποία ένα μάτσο ξένοι έρχονται, ανασύρουν μερικά αρχαία αντικείμενα και τα στέλνουν πίσω στην Αθήνα. Θέλουμε να υποστηρίξουμε τους ανθρώπους ώστε να χρηματοδοτήσουν και να διατηρήσουν ένα ναυτικό μουσείο παγκόσμιας κλάσης εδώ στο νησί».
Η σπουδαιότητα της ανακάλυψης θα μπορούσε να μετατρέψει το νησί σε έναν κορυφαίο προορισμό υποβρύχιας αρχαιολογίας στην Μεσόγειο.
Αμφορείς διακοσμούν τον βυθό σε ένα από τα ναυάγια
Αμφορείς διακοσμούν τον βυθό σε ένα από τα ναυάγια
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο δημαρχος Φούρνων Ιωάννης Μαρούσης αναφέρει ότι θα ήθελε να δει ένα μουσείο στο νησί, αλλά όχι μόνο για να προσελκύσει τουρίστες. «Κυρίως είναι θέμα ταυτότητας. Η Σάμος είναι διάσημη τόσο για το κρασί της όσο και ως η γενέτειρα του Πυθαγόρα. Η Ικαρία φημίζεται για την μακροζωία των κατοίκων της και τον μύθο του Ικάρου. Τώρα οι Φούρνοι έχουν τα Ναυάγια τους».
Ναυάγια που μας αποκαλύπτουν καλά κρυμμένα μυστικά, βγαλμένα από τα βαθη της ιστορίας μέσα σε έναν ωκεανό μυστηρίου και φαντασίας στον οποίο μόνο το όνομα Ελληνικό Τρίγωνο των Βερμούδων αξίζει να δοθεί.
Έρευνα και σύνταξη
