Ηλεκτροπληξία είναι η προσβολή του ανθρώπινου σώματος από την διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος. Ποιο συγκεκριμένα ο συνδυασμός ηλεκτρικής τάσης και ρεύματος είναι ικανός να επιφέρει τον θάνατο, γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητο όλοι μας να γνωρίζουμε κάποιους βασικούς κανόνες ασφαλείας για την προστασία μας, ιδιαίτερα οι τεχνικοί οι οποίοι ασχολούνται καθημερινά με ηλεκτρικές διατάξεις.
Η αιτία της ηλεκτροπληξίας είναι η διαφορά δυναμικού που αναπτύσσετε ανάμεσα σε δύο σημεία του ανθρώπινου σώματος. Αυτό που την καθιστά όμως ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η ένταση και η χρονική διάρκεια που προκαλείται, ιδιαίτερα στην περιοχή της καρδιάς.
Στο ανθρώπινο σώμα ρεύματα μέχρι 10mA δεν είναι ικανά να δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα εκτός από σύσπαση των μυών όταν φυσικά η τάση είναι πολύ χαμηλή! Τάσεις μεγαλύτερες από 30V είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο και υπό προϋποθέσεις μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα. Ρεύματα από 25mA έως 75mA εάν διαρρέουν το ανθρώπινο σώμα για περισσότερο από μισό λεπτό μπορεί να προκαλέσουν ανακοπή της καρδιάς! Ρεύματα από 75mA και πάνω μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο σε κλάσματα δευτερολέπτου.
Οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει στο ανθρώπινο σώμα η διέλευση του ρεύματος μέσα από αυτό εξαρτάται από την έντασή του και από την φύση του ρεύματος. Το εναλλασσόμενο ρεύμα προκαλεί ηλεκτρικά σοκ και συσπάσεις των μυών, ενώ το συνεχές ρεύμα προκαλεί ηλεκτρολυτική διάσπαση των υγρών του σώματος.
Το ανθρώπινο σώμα έχει μια αντίσταση που κυμαίνεται από 5ΚΩ έως 100ΚΩ περίπου. Η αντίσταση αυτή μειώνεται σε περίπτωση που είμαστε ιδρωμένοι ή έχουμε βρεγμένα χέρια, κτλ. Αυτό σημαίνει ότι αν υποθέσουμε ότι μέχρι 10mA είναι το όριο της διέλευσης του ρεύματος μέσα από το σώμα μας, τάσεις μέχρι 30V μπορεί να προκαλέσουν ένα μικρό σοκ αλλά μεγαλύτερες μπορεί να επιφέρουν ακόμα και τον θάνατο κάτω από προϋποθέσεις, όπως αναφέραμε παραπάνω.
2. Κανόνες ασφάλειας - μέτρα προστασίας
α) Γείωση των συσκευών και μεταλλικών μερών του σπιτιού.
Γείωση ονομάζουμε την αγώγιμη σύνδεση των μεταλλικών μερών του σπιτιού και των συσκευών με την γη. Η σωστή γείωση ενός σπιτιού αποτελεί το πρώτο μέτρο ασφάλειας για την αποφυγή ηλεκτροπληξίας. Οι ηλεκτρολόγοι των εγκαταστάσεων θα πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικοί σε αυτό το θέμα και να φέρνουν καλώδια γειώσεων κατάλληλου πάχους ακόμα και στα πολύφωτα. Αν μετρήσουμε μεταξύ της φάσης και της γείωσης με ένα βολτόμετρο θα δούμε ένδειξη τάσης 220V, όπως μεταξύ φάσης και ουδέτερου. Αν υποθέσουμε ότι μία συσκευή δεν είναι γειωμένη και φθαρεί η μόνωση ενός καλωδίου, όταν το καλώδιο ακουμπήσει στο μεταλλικό μέρος της συσκευής τότε το δυναμικό της φάσης θα υπάρχει σε όλο το μεταλλικό μέρος της συσκευής. Έτσι λοιπόν αγγίζοντας το μέταλλο της συσκευής τότε το ρεύμα θα περάσει από το σώμα μας προς την γη με πολύ δυσάρεστες συνέπειες!
Αν το μεταλλικό μέρος της συσκευής είναι γειωμένο, τότε αν ο αγωγός της φάσης ακουμπήσει στο μεταλλικό μέρος θα πέσει η ασφάλεια του δικτύου και ο ρελές διαφυγής και ακόμα και αν ακουμπήσουμε το μεταλλικό μέρος της συσκευής δεν θα υπάρχει κανένα πρόβλημα.
’ρα λοιπόν το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε στο σπίτι μας ή στο εργαστήριό μας είναι να έχουμε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές με γείωση ακόμα και τα μεταλλικά πολύφωτα που κρέμονται στα ταβάνια των σπιτιών! Επειδή στα πολύφωτα το καλώδιο υψηλής τάσεις περνάει μέσα από μεταλλικούς σωλήνες, είναι πολύ εύκολο να τραυματιστεί ή μόνωσή του και να ακουμπήσει στο μεταλλικό μέρος του φωτιστικού. Αν το μεταλλικό μέρος δεν είναι γειωμένο θα υπάρχει πρόβλημα διότι μπορεί η φάση να υπάρχει στον μεταλλικό σκελετό. Αν όμως γειωθεί ο σκελετός του φωτιστικού τότε απλά θα πέσει το ρελέ διαφυγής!
β) Χρήση ανιχνευτών ρεύματος διαρροής στον ηλεκτρικό πίνακα.
Οι ανιχνευτές ρεύματος διαρροής είναι συσκευές οι οποίες τοποθετούνται στον ηλεκτρικό πίνακα του σπιτιού και σκοπός του είναι να ανιχνεύουν αν υπάρχει ρεύμα διαρροής προς την γη. Η δουλειά του είναι να αποκόπτει την παροχή όταν ανιχνεύσει ρεύμα διαρροής προς την γη μεγαλύτερο από αυτό που έχει καθοριστεί. Είναι απαραίτητος σε όλα τα σπίτια διότι εξασφαλίζει την καλή ποιότητα της ηλεκτρικής εγκατάστασης.
γ) Χρήση μετασχηματιστών απομόνωσης.
Σε ένα δίκτυο με γείωση ηλεκτροπληξία μπορεί να προκαλέσει το άγγιγμα ενός αγωγού φάσης με το ανθρώπινο σώμα. Υπάρχουν μετασχηματιστές απομόνωσης μεγάλης ισχύος οι οποίοι έχουν λόγο μετασχηματισμού 1:1 και δίνουν στην έξοδό τους όσο παίρνουν και στην είσοδο. Ο λόγος χρησιμοποίησής τους είναι ότι πετυχαίνουμε γαλβανική απομόνωση και αν έρθει ο ένας αγωγός της εξόδου του μετασχηματιστή σε επαφή με το ανθρώπινο σώμα δεν προκαλείται ηλεκτροπληξία. Οποιοσδήποτε αγωγός και αν έρθει σε επαφή με τον άνθρωπο δεν πρόκειται να χτυπηθεί από ρεύμα εκτός και αν ακουμπήσει και στους δύο αγωγούς της εξόδου του μετασχηματιστή. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο από αμέλεια ή απροσεξία.
Οι μετασχηματιστές απομόνωσης χρησιμοποιούνται σε εργαστήρια έρευνας, μετρήσεων και εκπαιδευτικού χαρακτήρα.
δ) Χρήση τάσεων μικρότερη από 50V.
Σε πολλές περιπτώσεις όπως για παράδειγμα σε εξωτερικούς χώρους για φωτισμό είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε τάσεις μικρότερες από 50V για να είμαστε προστατευμένοι από διαρροές λόγω υγρασίας και αλλοίωσης της εγκατάστασης λόγω καιρικών συνθηκών. Αν για παράδειγμα θέλουμε να ηλεκτροφωτίσουμε τον κήπο μας είναι φρονιμότερο να χρησιμοποιήσουμε χαμηλές τάσεις και κυκλώματα προστασίας από βραχυκύκλωμα.
ε) Χρήση γαντιών και παπουτσιών με πλαστικό και μονωτικό υλικό.
Καλό είναι οι τεχνικοί που ασχολούνται με ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές διατάξεις κατά την εργασία τους να φορούν παπούτσια από πλαστικό ή άλλο μονωτικό υλικό (καουτσούκ) το οποίο αυξάνει την αντίσταση του σώματος και μειώνει σημαντικά την διαρροή ρεύματος προς την γη σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας. Επίσης τα πλαστικά γάντια είναι απαραίτητα σε ορισμένες περιπτώσεις ιδιαίτερα όταν εργαζόμαστε με υψηλά ρεύματα υπό τάση!
ζ) Έλεγχος του ρευματολήπτη συσκευής σε περίπτωση επισκευής της.
Σε περίπτωση που είμαστε γνώστες και θέλουμε να επισκευάσουμε μια οποιαδήποτε συσκευή που λειτουργεί με ρεύμα δικτύου, θα πρέπει να βγάζουμε το καλώδιο από την πρίζα κατά το άνοιγμα της συσκευής. Ακόμα και αν είναι απαραίτητο κατά την επισκευή της συσκευής ο ρευματολήπτης να είναι στην πρίζα, θα πρέπει να μην ξεχνιόμαστε και προσέχουμε πάρα πολύ να μην ακουμπάμε στην πλακέτα!
Ιδιαίτερη προσοχή: Επειδή τα τροφοδοτικά των συσκευών π.χ. τηλεοράσεων χρησιμοποιούν ηλεκτρολυτικούς πυκνωτές μεγάλης χωρητικότητας σε υψηλή τάση, ακόμα και αν έχετε βγάλει το καλώδιο από την πρίζα μετρήστε τον πυκνωτή του τροφοδοτικού με το βολτόμετρο! Αν δεν έχει εκφορτιστεί μπορεί να έχει τάση 300V!!!
Το άγγιγμα ενός φορτισμένου πυκνωτή θα έχει πολύ δυσάρεστες συνέπειες γι' αυτό θα πρέπει για να τον εκφορτίσετε να χρησιμοποιήσετε μια αντίσταση 1ΚΩ.
η) Εργαζόμαστε με στεγνά χέρια πάντα.
Τα ιδρωμένα χέρια μειώνουν την αντίσταση του σώματος και δημιουργούν μεγάλη αγωγιμότητα στο σημείο επαφής με το ρεύμα! Γι' αυτό ποτέ μην εργάζεστε με βρεγμένα χέρια ή ιδρωμένοι!!! Σκουπίστε καλά τα χέρια σας ακόμα και αν είναι ιδρωμένα!
θ) Ελέγχουμε το σημείο στο οποίο θα τρυπήσουμε ή θα καρφώσουμε τον τοίχο.
Είναι πολύ συνηθισμένο να κάνουμε μαστορέματα στους τοίχους και να τρυπάμε με το δράπανο για διάφορες εργασίες. Θα πρέπει να ελέγχουμε το σημείο μήπως εσωτερικά υπάρχουν γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος και ένας σωστός τρόπος είναι να χρησιμοποιούμε όργανο ανίχνευσης μετάλλων και καλωδίων στους τοίχους! Είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που δεν κοστίζει πολλά χρήματα και είναι απαραίτητο στους τεχνικούς και τους εγκαταστάτες.
electronicirc,/MARC-revew
